Drossaard Clercx

Joannes Mathias Clercx (4 december 1759 - 7 maart 1840), ook wel Jan (Mathias) Clercx genoemd, werd geboren in Eksel. Hij zou de geschiedenis ingaan als Drossaard Clercx. Een drossaard is een bestuurlijk ambtenaar die verantwoordelijk is voor een bepaald gebied. Aanvankelijk werkte hij als secretaris op de schepenbank in Pelt, maar hij kreeg de functie van luitenant-drossaard toebedeeld van de Prinsbisschop van Luik. Dit betekende dat hij de leiding had over een groot deel van Limburg. J.M. Clercx werd berucht om de meedogenloze manier waarop hij de Bokkenrijders, en waarschijnlijk ook onschuldige mensen, vervolgde.

Rechtvaardige rechter of bruut?

Een van de hamvragen die historici tot op de dag van vandaag bezighoudt, is of drossaard Clercx een rechtschapen man was, die op strenge doch rechtvaardige wijze de plak zwaaide, of dat hij een op macht beluste bruut was die er niet voor terugdeinsde onschuldige slachtoffers te maken. Er doen heel wat wilde verhalen en sagen over hem de ronde waaruit het laatste moet blijken. Zo zou een radeloze moeder hem om advies hebben gevraagd over haar onhandelbare zoon, waarop de drossaard de jongen op zou hebben opgehangen aan een deurklink. Bepaalde volksverhalen willen zelfs dat Clercx na zijn dood op het Hobos rondspookte, vaak in de gedaante van een grote, zwarte hond.

Feit is dat hij in amper vijf jaar tijd de hele Bokkenrijdersbende wist op te doeken. In die tijdsspanne berechtte hij 57 vermeende bokkenrijders. De meeste van hen vonden de dood door ophanging, onthoofding of op de brandstapel. Om de bekentenissen af te dwingen, maakte hij gebruik van middeleeuwse martelmethoden. Zo zou hij de Breese bokkenrijder Nolleke van Geleen zonder ophouden hebben gefolterd van half tien ’s ochtends tot drie uur ’s middags. De laatste bokkenrijder werd in 1795 opgehangen in Maaseik.

Bokkenrijders, een populair thema

De mythen van de Bokkenrijders, maar ook die van drossaard Clercx en ‘zijn’ Hobos, blijven tot de verbeelding spreken. Dat heeft veel te maken met de fictieromans die vooral in de negentiende eeuw over de Bokkenrijders verschenen. Tot op heden heeft men meer dan 1300 boeken en tijdschriften over dit onderwerp geregistreerd.

Op de Oude Markt in Pelt vind je, net als op vele andere plaatsen in Limburg, een beeld dat de geschiedenis van de bokkenrijders herdenkt. Het beeld in Pelt stelt drossaard Clercx voor en werd geplaatst in 1960, op diens tweehonderdste geboortedag. Het is van de hand van kunstsmid Willy Ceysens uit Hechtel.